بررسی انتقادها از سریال «کلاه پهلوی»

همزمان با پخش سریال «کلاه پهلوی»، انتقادات مخاطبان از این سریال را بررسی خواهیم کرد.

به گزارش آی‌فیلم به نقل از ایسنا، سریال «کلاه پهلوی» بر اساس فیلمنامه‌ای از سید ضیاءالدین دری به کارگردانی او و به تهیه‌کنندگی محمدرضا تخت‌کشیان ساخته شده است. این سریال داستان زندگی جوانی به نام «فرخ باستانی» را روایت می‌کند که پس از تحصیل در مدرسه دارالفنون تهران، برای ادامه تحصیل به پاریس می‌رود. او پس از آشنایی با دختری به نام «بلانش» و ازدواج با وی به ایران می‌آید و طی ماجراهایی به عنوان فرماندار یک شهرستان کوچک کویری با نام «سامان» انتخاب و وارد این شهر می‌شود. فرخ و بلانش ماموریت دارند به مرور سبک زندگی مردم شهر را تغییر دهند. چندی بعد هم با صدور فرمان کشف اجباری حجاب بانوان، اتفاق‌های تازه‌ای در شهر سامان رخ می دهد.

«کشف حجاب» مساله‌ای است که تاکنون در فیلم‌ها، نمایش‌ها، تله‌تئاترها و ... مختلفی دستمایه‌ی کار سازندگان آثار تصویری قرار گرفته است. نکته مهم درخصوص این مساله این است که سازندگان این آثار همواره به موضوعی پرداخته‌اند که امکان نمایش جنبه‌های ظاهری آن وجود نداشته و برای همین جهت نمایش زنان بدحجاب، طبق عرف پذیرفته شده در سینما و سیما، زنان بی‌حجاب با گذاشتن «کلاهی بر سر» از زنان عادی متمایز می‌شوند و این عرف در 33 سال گذشته از سوی مخاطبان سیما نیز پذیرفته شده است.

چرایی گریم‌های اغراق‌آمیز برای زنان بدحجاب

بخش عمده‌ای از سوال‌های مطرح شده درباره سریال «کلاه پهلوی»، به نحوه‌ی چهره‌پردازی بازیگران این سریال می‌پردازد. مخاطبی می‌گوید: «ممنون که رسانه ملی به موضوع مهم حجاب بعد از سال‌ها پرداخت. فقط ای کاش خانم‌های مثلا بی‌حجاب فیلم آنقدر آرایش نمی‌شدن به ناخن‌هاشون لاک نمی‌زدن»!

چنین انتقادی در شرایطی مطرح می شود که طبق گفته عوامل سازنده این سریال، میانگین سنی اغلب نقش های زن سریال زیر 30 سال است حال آنکه اغلب بازیگران حداقل 10 سال با سن نقش خود اختلاف دارند و بدیهی است طراح چهره پردازی باید بتواند با «جوان سازی چهره بازیگران» آنها را به نقش نزدیک کند.

در سریال «کلاه پهلوی» دو نقش «عالیه» با بازی سارا خوئینی‌ها و «مه لقا» با بازی شقایق فراهانی زنانی هستند که به تقلید از بلانش، سعی می‌کنند ظاهری غربی به خود بگیرند و به همین دلیل به آرایش‌هایی اغراق‌آمیز متوسل می شوند. از سوی دیگر به نظر می رسد به دلیل عدم امکان نمایش موی بازیگران زن بی حجاب (و لو با کلاه گیس) بخش عمده ای از تلاش چهره پردازان در چنین آثاری برای نزدیک کردن بازیگر به نقش، کار روی چهره بازیگر است. این مشکلی است که حتی در مورد بازیگران نقش زنان سالخورده نیز وجود دارد و به دلیل عدم امکان نمایش موی آنها به عنوان یک نشانه پیر شدن و سفید کردن مو چهره پردازها اغلب مجبور می شوند به نحو اغراق آمیزی چهره بازیگران زن را به چین و چروک مزین کنند تا تفاوت چهره آن ها با دیگر بازیگران محسوس باشد.

بخش دیگری از انتقادهای مخاطبان سریال کلاه پهلوی معطوف به «لاک زدن خانم ها» است. موضوعی که از سوی بینندگان به کل بازیگران تعمیم داده شده است؛ اما در واقع صرفا محدود به چهار شخصیت بلانش، شادی، سیمسون و زرین تاج است که زنانی خارج رفته‌اند و هر چهار نفر جزو ضدقهرمان‌های داستان محسوب می‌شوند و قاعدتا باید با زنان عادی و شهرستانی سریال تفاوت داشته باشند تا منطق الگوپذیری زنان سامان از آنها جور دربیاید.

«حدود حجاب بازیگران» نیز از مسائل مهمی است که مخاطبان سایت «کلاه پهلوی» درباره‌ی آن اختلاف نظر جدی دارند. مساله‌ای که به نظر می‌رسد بیش از آنکه تابع قاعده خاصی باشد، تابع سلیقه مخاطبان مختلف است. در سریال‌های صدا و سیما تلاش می‌شود تا به نوعی حجاب رعایت شود که صرفا گردی صورت و دست بازیگران زن تا مچ در تصویر دیده شود. این مساله مشکلات فراوانی را هم برای شخصیت‌پردازی بازیگران ایجاد می‌کند؛ مثلا اگر قرار باشد دختری خلافکار نمایش داده شود، معمولا پوشش او تفاوتی با نقش مثبت سریال ندارد! در سریال «کلاه پهلوی» تلاش شده تا با ایجاد تنوع در رنگ لباس‌ها و نیز مُدل خاص لباس‌ها تفاوت میان بازیگران لحاظ شود اما ظاهرا این تنوع هم با انتقاد برخی مخاطبان مواجه شده است و آنها از جذاب‌تر بودن لباس‌های زنانی مانند «بلانش» گلایه کرده‌اند؛ حال آنکه دقت در پلان‌هایی که زنان محجبه در مدرسه فروغ هستند نشان می‌دهد در این قسمت‌ها پوشش متنوع و زیبایی برای بازیگران زن انتخاب شده تا حجاب اسلامی آن دوره زنان نیز زیبا و متنوع به تصویر کشیده شود.

تقابل شخصیت‌های مثبت و منفی

از دیگر مباحث مورد توجه مخاطبان در سریال «کلاه پهلوی» مناظره میان بلانش و فروع بر سر مساله حجاب بود. هرچند در پایان این بلانش بود که مغلوب میرضا رضا و همسرش شد و با چادر سامان را ترک کرد، اما نگاهی به نظرهای مخاطبان نشان می دهد اختلاف نظرهای فراوانی بر سر این شخصیت‌ها میان مخاطبان وجود دارد؛ مثلا مخاطبی می‌نویسد: «شخصیت میرزا به عنوان یک مذهبی واقعی و شخصیت صمصام با یک مذهبی پوشالی و شخصیت بلانش را غیر مسلمان و شادی به عنوان یک دین گریز را خوب تصویر کشیدید» ولی مخاطبی دیگر از مناظره بلانش و فرخ انتقاد و آن را تصنعی می داند.

از پخش سریال «کلاه پهلوی» به نظر می رسد انتقادها و نکات مطرح درخصوص این سریال بیش از آنکه شامل نکات کلی و محتوایی باشد، معطوف به جزئیاتی است که به مرور و در طول داستان حل خواهد شد. شاید مطالعه این اظهار نظر یکی از مخاطبان بد نباشد که می‌نویسد: «به جای اینکه الکی این همه نکته‌گیری کنیم و ثانیه به ثانیه‌ی فیلم رو ببُریم، زیر سوال اصل قضیه و مطلب را بگیریم و اینقدر گیر ندیم».

اصل مطلبی که به نظر می رسد «چادر و حجاب» تنها یکی از بخش های آن است و بیشتر سریال تلاش دارد تا تغییر ایران از جامعه‌ای سنتی به مدرن و تاثیر فرهنگ غربی و اروپایی بر فرهنگ سنتی و بومی ایرانی را به تصویر بکشد. اقدامی که هدفش تبدیل ایران به یک بازار مصرف بزرگ برای محصولات خارجی بوده و متاسفانه همواره تداوم داشته است.

بیشتر بخوانید:

فیلم‌آوای سریال کلاه پهلوی

جدول پخش شبکه آی فیلم

م ن/ط ه