نقد و بررسی فیلم سینمایی عروس

فیلم «عروس» پنجشنبه شب گذشته، 30 اردیبهشت از شبکه آی‌فیلم پخش شد.

به گزارش آی‌فیلم، به بهانه پخش فیلم سینمایی «عروس» به کارگردانی بهروز افخمی از شبکه آی‌فیلم، در یادداشتی به نقد و بررسی آن پرداختیم.

فیلم  «عروس» را می توان از جمله فیلم های کالت سینمای ایران دانست. فارغ از تاثیرگذاری آن از حیث اجتماعی، حضور بازیگرانی مثل ابوالفضل پورعرب و نیکی کریمی در آن، آغاز ستاره سازی در سینمای ایران بود و آنها را می توان نخستین ستاره های جوان سینمای پس از انقلاب دانست و شاید اگر بخواهیم با زبان امروز حرف بزنیم، باید بگوییم آنها سلبریتی های نخستین در سینمای بعد از انقلاب هستند؛ به ویژه در خلق بازیگر ستاره زن. فارغ از اینکه در این فیلم با قاب های کلوزآپ از چهره زن مواجه می شویم که حضور بازیگران زن جدید در سینمای ایران راه خود را باز کرد و البته بازنمایی موقعیت اجتماعی زنان و قصه آنها به درون فیلم ها و داستان هایش راه یافت.

 فیلم هم به شرایط اجتماعی و موقعیت ازدواج در جامعه پس از جنگ ارجاع می دهد و هم مسئله فاصله و تضاد طبقاتی در را در کشمکش های یک ازدواج به تصویر می کشد. از حیث ساختاری می توان فیلم را به دونیمه تقسیم کرد که در نیمه اول حوادث و تعلیق بیرونی بیشتر است و در نیمه دوم بیشتر شاهد تعلیق و تنش درونی هستیم و البته کشش و ریتم خوب فیلم که مخاطب را تا پایان در یک فضای ملتهب با خود همراه می کند. با این حال این تفاوت در ریتم در دو نیمه فیلم کمی از یکدستی فیلم کاسته است. با این حال فیلم از تکنیک های سینمای غنی برخوردار است که پیش از این کمتر شاهد آن بودیم مثلا نوع میزانسن ها، تدوین و حرکات و قاب بندی های دوربین یا دیالوگ پردازی و بازی ها از جمله مولفه های مثبت این فیلم است.

شاید «عروس» را بتوان جزو نخستین فیلم های اجتماعی دانست که به شکل گیری فیلم هایی در این فضا کمک کرد. با اینکه فیلم بعد از جنگ ساخته شده؛ اما ردپای آن را می توان در متن و درون قصه جست و جو کرد؛  از جمله بعد از مراسم عروسي هنگامي كه عروس و داماد عازم شمال هستند، راديو مارش جنگ مي نوازد كه نشان از حال و هواي دوران جنگ دارد و يا جايي كه حميد به ملاقات پدر عروس مي رود، در زمينه تصوير جواناني را مي بينيم كه در گيرودار جنگ هستند. كارگردان بدون آنكه موضع بگيرد، تعارض اين دو موقعيت را به تصوير كشيده است.

یکی از مهم ترین ویژگی های فیلم «عروس» که باز هم باب تازه ای را در سینمای ایران می گشاید، به تصویر کشیدن و روایت یک رابطه و موقعیت عاشقانه و چالش های آن است. عنصری که در جذب مخاطب و موفقیت فیلم در گیشه تاثیر زیادی گذاشت.

فیلم «عروس» را می توان نوعی روایت دراماتیک از تحولی اخلاقی هم دانست. اینکه جوانی که دچار انحراف شده و در دام قاچاق پا گذاشته در یک بازگشت عاشقانه به معصومیت خویش برمی گردد و به حقیقت وجود خویش دست می یابد. تحولی که البته با منطق دراماتیک قصه پشتیبانی شده و برای مخاطب باورپذیر است. تاثیرگذاری فیلم از همین قوت بر می آید. ضمن اینکه بهروز افخمی سعی کرده در مقام کارگردان، فاصله ارزشی و داوری خود را با قهرمان قصه حفظ کرده و درباره او قضاوت نکند، بلکه صرفا به بازنمایی و گزارش موقعیت او بپردازد.

در واقع فیلم نسبت به حمید (ابوالفضل پورعرب) بی طرف است: نه جانب او را می گیرد، نه به انکار او می پردازد. این موقعیت بینابینی که البته در تشریح جزییات آن کم نمی گذارد کمک می کند تا مخاطب خود به قضاوت درباره حمید پرداخته و با او همدلی یا مخالفت کند.

همین رویکرد و شیوه روایت موجب شده تا فیلم دچار شعارزدگی یا پیام زدگی تصنعی نشده و سویه رئالیستی و لحن واقع گرای خود را حفظ کند. بدون شک «عروس» مهم ترین فیلم بهروز افخمی است. فیلمی که در حافظه سینمایی مخاطب ایرانی ماندگار شده است. شاید برخی حقایق این فیلم برایتان جالب باشد؛ از جمله: دستمزد 30 هزار تومانی ابوالفضل پورعرب، پرفروش ترین فیلم سال 70، دفاع تمام قد شهید آوینی از این فیلم و فروش 8 میلیونی فیلم.

 بهروز افخمی در سال ۸۵ در گفت وگویی با روزنامه اعتمادملی گفته بود: فیلم عروس حدود ۸ میلیون تماشاچی در سینما داشت که با قیمت بلیت امروز می‌شود ۱۰ میلیارد فروش. حتی شوکران که در زمان رونق قاچاق سی‌دی نمایش داده شد در حدود ۴ میلیون بیننده در سینما پیدا کرد.

 شاید نظرات دو بازیگر اصلی این فیلم هم که با آن به شهرت رسیدند، خالی از لطف نباشد. ابوالفضل پورعرب درباره بازی در فیلم عروس گفته: «برای فیلم «عروس» ۳۰ هزار تومان قرارداد بستیم. انتظار این بازتاب فیلم را نداشتم و اصلاً به شهرت فکر نمی‌کردم و اساساً دوست نداشتم مشهور باشم.» نیکی کریمی هم گفته بود: «یک سال بعد از این که من فیلم «عروس» را بازی کردم، رفتم برنامه ریزی کامپبوتر درس دادم .همه آنجا من را می شناختند و سوال ها این بود که شما دیگر بازیگری را ادامه ندادید؟ در آن دو سال فیلم های زیادی که داستان عشق و عاشقی زیادی داشت را رد کردم. چون تمرکزم را بر خود شناسی گذاشته بودم.»

(یادداشت از سید رضا صائمی)

بیشتر بخوانید:

عروس را در آی‌فیلم ببینید

صفحه اختصاصی فیلم عروس

م ه / س م